Rynek energii elektrycznej

Cechy rynku

Trzy istotne z punktu widzenia zachowania uczestników rynku cechy rynku energii elektrycznej to:

  • Zrównoważenie w każdym momencie popytu na energię elektryczną z podażą, przy jednoczesnym braku praktycznej możliwości magazynowania energii elektrycznej, z czego wynikają pozycja i zadania Operatora Systemu Przesyłowego, Operatorów Systemów Dystrybucyjnych, pozycja Rynku Bilansującego, giełdy energii www.tge.pl.
  • Zmienność w czasie zapotrzebowania na energię i jej zależność od szeregu czynników, takich jak np. specyfika branży i technologii, warunki pogodowe, pory roku, popyt na produkty i usługi itd., co przekłada się m.in. na konieczność prognozowania i grafikowania zużycia energii.
  • Brak możliwości określenia źródła wytworzenia, z którego pochodzi energia zużywana przez jej konkretnego odbiorcę, czyli np. firma produkcyjna z Wrocławia może zużywać energię wytworzoną w elektrowni zlokalizowanej na Górnym Śląsku.

Uczestnicy rynku

Na rynku energii elektrycznej działa kilka grup uczestników:

Wytwórcy energii elektrycznej:

  • Elektrownie systemowe,
  • Elektrociepłownie lokalne,
  • Elektrownie i elektrociepłownie przemysłowe,
  • Elektrownie wodne, wiatrowe, słoneczne, opalane biomasą, biogazem itp.

Operator sieci przesyłowej (OSP) zarządzający siecią najwyższych napięć 220kV, 400kV i 750kV: PSE-Operator,

Operatorzy sieci dystrybucyjnych (OSD) zarządzający sieciami 110kV i niższych napięć, czyli podmiot z którym Klient posiada zawartą umowę dystrybucyjną,

Spółki obrotu, np. CEZ Trade Polska zajmująca się sprzedażą energii do Klientów końcowych oraz działalnością na rynku hurtowym.

Formy rynku

Podstawowe formy działalności uczestników rynku:

  • Rynek kontraktowy, funkcjonujący w oparciu o umowy bilateralne,
  • Rynek giełdowy obejmujący rynek dnia następnego (transakcje SPOT) i rynek praw majątkowych (certyfikaty zgodne z przepisami Prawa),
  • Rynek bilansujący, techniczny rynek funkcjonujący jako rynek dobowo-godzinowy, którego zadaniem jest równoważenie zużycia energii elektrycznej poprzez sterowanie krajowymi źródłami wytwórczymi oraz możliwościami wymiany międzysystemowej, a którego operatorem jest OSP.

Nadzór nad rynkiem energii elektrycznej

Ministerstwo Energii

Naczelnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach polityki energetycznej jest Minister Energii. Zadania Ministra Energii w zakresie polityki energetycznej obejmują:

  • Przygotowanie projektu polityki energetycznej państwa i koordynowanie jej realizacji;
  • Określanie szczegółowych warunków planowania i funkcjonowania systemów zaopatrzenia w paliwa i energię, w trybie i zakresie ustalonym w ustawie;
  • Nadzór nad bezpieczeństwem zaopatrzenia w paliwa gazowe i energię elektryczną oraz nadzór nad funkcjonowaniem krajowych systemów energetycznych w zakresie określonym ustawą;
  • Współdziałanie z wojewodami i samorządami terytorialnymi w sprawach planowania i realizacji systemów zaopatrzenia w paliwa i energię;
  • Koordynowanie współpracy z międzynarodowymi organizacjami rządowymi w zakresie określonym ustawą – Prawo energetyczne;

Minister właściwy do spraw gospodarki wykonuje uprawnienia Skarbu Państwa w stosunku do operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego i operatora systemu przesyłowego gazowego.

Urząd Regulacji Energetyki

Funkcję kontroli i nadzoru nad polskim rynkiem energii pełni Urząd Regulacji Energetyki (URE), którego główne działania polegają na równoważeniu interesów przedsiębiorstw energetycznych i odbiorców energii poprzez:

  • Koncesjonowanie uczestników rynku energii,
  • Zatwierdzanie taryf za energię elektryczną, gaz ziemny i ich przesył/dystrybucję,
  • Zatwierdzanie IRiESP OSP (Instrukcja Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej) oraz IRiESD (Instrukcja Ruchu i Eksploatacji Sieci Dystrybucyjnej) poszczególnych OSD,
  • Kontrolowanie wykonania obowiązków wynikających z właściwych przepisów,
  • Wykorzystywanie środków prawnych w celu zapewnienia odpowiedniej jakości obsługi Klientów,
  • Stosowanie instrumentów prawnych dla promowania konkurencji na rynku energii elektrycznej i przeciwdziałania praktykom monopolistycznym.

Więcej informacji o URE na stronie: www.ure.gov.pl.

Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta

Urząd antymonopolowy, który jest centralnym organem administracji państwowej (rządowej), działający na podstawie ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2007 r. Nr 50, poz. 331, z późn. zm.).

Więcej na stronie Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta: www.uokik.gov.pl

 

Podmioty na rynku energii

Operator Systemu Przesyłowego

Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A. pełnią funkcję Operatora Systemu Przesyłowego (OSP), której zakres zadań obejmuje:

  • Dbanie o bezpieczeństwo dostaw energii, poprzez zapewnienie odpowiednich zdolności przesyłowych i nadzór nad bezpieczeństwem funkcjonowania Krajowego Systemu Elektroenergetycznego (KSE),
  • Efektywne i niezawodne prowadzenie ruchu i zarządzanie przepływami w sieci przesyłowej 220 kV i 400 kV, we współpracy z Operatorami Systemów Dystrybucyjnych w koordynowanej sieci 110 kV, oraz we współpracy z operatorami sieci innych krajów,
  • Zapewnienie zdolności KSE do przesyłania i dystrybucji energii elektrycznej, w obrocie krajowym i transgranicznym, poprzez remonty, modernizacje i rozbudowę sieci przesyłowej,
  • Dysponowanie jednostkami wytwórczymi przyłączonymi do sieci przesyłowej i koordynowanej sieci 110 kV, zarządzanie połączeniami z systemami elektroenergetycznymi innych krajów, przy uwzględnieniu technicznych i handlowych (umownych) ograniczeń w systemie elektroenergetycznym,
  • Zakup usług systemowych, przy jednoczesnym przestrzeganiu przejrzystych i niedyskryminujących zasad rynkowych i świadczenie usług systemowych, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania KSE,
  • Bilansowanie systemu elektroenergetycznego, na poziomie przesyłowym i koordynowanej sieci 110 kV, włącznie z rozliczaniem niezbilansowanych użytkowników sieci,
  • Zakup energii elektrycznej na pokrywanie strat sieciowych w sieci przesyłowej, przy jednoczesnym przestrzeganiu przejrzystych i niedyskryminujących zasad rynkowych.

Więcej informacji o Operatorze Systemu Przesyłowego na stronie: www.pse.pl.

Operatorzy Systemów Dystrybucyjnych

Operator Systemu Dystrybucyjnego (OSD) – to przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się dystrybucją energii elektrycznej, odpowiedzialne za ruch sieciowy w systemie dystrybucyjnym, bieżące i długookresowe bezpieczeństwo funkcjonowania tego systemu, eksploatację, konserwację i remonty sieci dystrybucyjnej oraz jej niezbędną rozbudowę, w tym połączeń z innymi systemami elektroenergetycznymi. W praktyce to przedsiębiorstwo energetyczne, które w ramach zarządzania swoim majątkiem jest także odpowiedzialne za przyłączanie nowych odbiorców, ewentualne przerwy w zasilaniu związane z pracami planowymi bądź awariami oraz prace konserwacyjne. Klienci końcowi przyłączeni do sieci dystrybucyjnej mają z odpowiednim OSD zawartą umowę o  świadczenie usług dystrybucyjnych.
Terminem tym określa się również osobę fizyczną lub prawną odpowiedzialna za działalność operacyjną i zapewnienie utrzymania, a w razie potrzeby, również za rozwój systemu dystrybucyjnego, połączenia z innymi systemami i za zapewnienie długookresowej zdolności systemu do pokrycia uzasadnionego zapotrzebowania na dystrybucję energii elektrycznej.

Operator systemu dystrybucyjnego w zakresie systemów dystrybucyjnych jest odpowiedzialny między innymi za:

  • Dysponowanie mocą jednostek wytwórczych przyłączonych do sieci dystrybucyjnej, z wyłączeniem jednostek wytwórczych o mocy osiągalnej równej 50 MW lub wyższej, przyłączonych do koordynowanej sieci 110 kV;
  • Bilansowanie systemu z wyjątkiem równoważenia bieżącego zapotrzebowania na energię elektryczną;
  • Zarządzanie ograniczeniami systemowymi oraz prowadzenie z użytkownikami tego systemu rozliczeń wynikających z niezbilansowania energii elektrycznej dostarczonej do systemu dystrybucyjnego i pobranej z tego systemu;
  • Zakup energii elektrycznej w celu pokrywania strat powstałych w sieci dystrybucyjnej podczas dystrybucji energii elektrycznej tą siecią oraz stosowanie przejrzystych i niedyskryminacyjnych procedur rynkowych przy zakupie tej energii
  • Rozwój sieci, jej utrzymanie oraz przyłączanie nowych odbiorców.

Lista Operatorów Systemów:

http://bip.ure.gov.pl/bip/rejestry-i-bazy/operatorzy-systemow-el

Sprzedawcy energii elektrycznej

Sprzedawca energii dielektrycznej na podstawie obowiązującego prawa oraz niezbędnych pozwoleń zobowiązany jest zawrzeć w cenie energii:

  • Energię konwencjonalną (czarną),
  • Podatek akcyzowy zgodnie z odpowiednimi przepisami prawa,
  • Świadectwa pochodzenia energii elektrycznej (kolory) zgodnie z przepisami prawa, tj. (zielony, czerwony, żółty, fioletowy, biały).
  • Bilansowanie handlowe wynikające w profilu poboru Klienta,
  • Profil poboru energii elektrycznej, który determinuje cenę energii oferowaną Klientowi,

Akty prawne

Zestawienie aktów prawnych znajdziecie Państwo na stronie Urzędu Regulacji Energetyki pod poniższym adresem:

http://www.ure.gov.pl/pl/prawo